29 Σεπ 2015

2001: Η Οδύσσεια του διαστήματος του Stanley Kubrick (Μέρος Ε΄)

Μέρος Ε' -  2001: Η ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ (1968) ΤΟΥ STANLEY KUBRICK
Στέφανος Χατζησταματίου
ΚΑΜΠΑΛΛΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ
Μέρος Ε' -  2001: Η ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ (1968) ΤΟΥ STANLEY KUBRICK
Έχοντας αναλύσει το καμπαλλιστικό θεωρητικό υπόβαθρο των έργων επιστημονικής φαντασίας, θα εξεταστούν πλέον τρεις κλασσικές ταινίες του είδους, για να γίνει κατανοητό το πως εφαρμόζονται τα προαναφερθέντα.

            Οι ταινίες είναι:
·Stanley Kubrick's 2001:A Space Odyssey (1968)
·The Cube (1997 σενάριο-σκηνοθεσία Vinzenco Natali & Cube 2: Hypercube (2002 σκηνοθεσία Andrzej Sekula, αρχικό σενάριο Sean Hood, διασκευή από τον παραγωγό Ernie Barbarash)
·Christopher Nolan's Interstellar (2014).
            α. Ο σκηνοθέτης και το έργο του.
Είναι απορίας άξιον πως κάποια άγνωστα και σπάνια ονόματα κατάφεραν να παραμείνουν  στην αφάνεια για αρκετούς αιώνες. Το επίθετο του Πολωνοεβραίου Kubrick παραπέμπει κατευθείαν στον αρχαίο αιρετικό Κουβρίκο ή αλλιώς Μάνη, τον ιδρυτή του Μανιχαϊσμού (http://www.impantokratoros.gr/gnostikismos-manichaismos.el.aspx)
Κυκλοφορεί στους κύκλους των σινεφιλ ένα ανέκδοτο για τον Kubrick. Κάποια μεταμεσονύχτια στιγμή χτυπάει το τηλέφωνο στο σπίτι του πασίγνωστου συγγραφέα ιστοριών μυστηρίου Stephen King. Αυτός το σηκώνει αγουροξυπνημένος και ακούει τον Stanley Kubrick να τον ρωτά γεμάτος αγνωνία από το πλατώ των γυρισμάτων του The Shining (ταινία στην οποία συνεργάστηκαν):
·Πιστεύεις στον Θεό;
            Ο Stephen King ξεροβήχει και του απαντά:
·Ναι...
            Τότε ο Stanley Kubrick γρυλίζει:
·Το ξερα!!
            και του κλείνει το τηλέφωνο κατάμουτρα.
Η υπό εξέταση ταινία ήταν σεναριογραφική συνεργασία μεταξύ του Stanley Kubrick και του συγγραφέα ιστοριών επιστημονικής φαντασίας Arthur C. Clark. Η ιδέα προήλθε από το διήγημα του δεύτερου με τίτλο The Sentinel (1953), ωστόσο η σύλληψη του σεναρίου ήταν εξ ολοκλήρου του Kubrick . Ο Arthur Clark είχε βοηθητικό ρόλο στην ανάπτυξη του και σε πολλά σημεία δεν καταλάβαινε καν τι ήθελε να πει ο Stanley. Ειδικά τον επίλογο της ταινίας δεν μπόρεσε να τον κατανοήσει ο συνεργάτης του, πολύ δε περισσότερο οι κριτικοί της. Και αυτό για  έναν  απλούστατο λόγο, διότι δεν είχαν το απαραίτητο ερμηνευτικό κλειδί.
Κατά κοινή ομολογία το 2001 A Space Odyssey θεωρείτε ως το καλύτερο έργο του Kubrick, ή καλύτερα ως το μεγάλο έργο του και μάλιστα μια από της καλύτερες, αν και δυσνόητη, ταινίες όλων των εποχών. Μεγάλο Έργο ή λατινιστί Magnum Opus είναι εκείνη η αλχημιστική διαδικασία, η οποία οδηγεί στην παραγωγή του Λίθου του Φιλοσόφου. Ίσως αναρωτηθεί ο αναγνώστης, γιατί αυτή η αυθαίρετη σύγκριση μιας κινηματογραφικής ταινίας με μια αλχημιστική μέθοδο. Όπως εξηγεί ο Γάλλος αλχημιστής και συγγραφέας Fulcanelli στο βιβλίο του Le Mystère des Cathédrales (1926), στα μεγάλα έργα τέχνης κρύβονται πολλές μυστικές διδασκαλίες, κατά παράδοση. Αυτό θα φανεί παρακάτω από την ερμηνεία της ταινίας.
Λίγα επεξηγηματικά στοιχεία είναι απαραίτητο να δωθούν για την καλύτερη κατανόηση από τον αναγνώστη. Ο Λίθος του Φιλοσόφου είναι εκείνος ο αλχημιστικός καταλύτης, ο οποίος σε φυσιολογικό επίπεδο βοηθάει στην μετατροπή οποιουδήποτε ευτελούς μετάλλου (κυρίως του μόλυβδου) σε χρυσό, ενώ σε πνευματικό επίπεδο οδηγεί στον διαφωτισμό και την πνευματική τελείωση.
            Η διαδικασία παραγωγής του Λίθου του Φιλοσόφου καλείται Magnum Opus, όπως προειπώθηκε. Στην ερμητική παράδοση ο όρος χρησιμοποιείται για την πνευματική μεταμόρφωση του ανθρώπου. Τα μεγάλα έργα τέχνης υποτίθεται ότι συμβάλουν σε αυτήν ακριβώς την διαδικασία, δηλαδή στην πνευματική μεταμόρφωση και βελτίωση του ατόμου.
Στην αλχημεία η μέθοδος χωρίζεται σε τέσσερα στάδια με τις εξής ονομασίες:
            α) nigredo, μελάνωσις
            β) albedo, λεύκανσις
            γ) citrinitas, ξάνθωσις
            δ) rubedo, ίωσις.
Ως μεγάλο έργο, η ταινία αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια. Καθένα από αυτά θα εξεταστεί ξεχωριστά.
 β κεφ. Α' The Dawn of Man.
Αξιοσημείωτο γεγονός σε αυτό το κεφάλαιο είναι το ότι δεν υπάρχουν καθόλου διάλογοι. Άρα το νόημα του κεφαλαίου βρίσκεται στις εικόνες και τους συμβολισμούς τους.
Η εισαγωγή ξεκινά με την πλανητική συζυγία του Ήλιου, της Σελήνης και της Γης. Όλοι  οι  μύστες δέχονται ότι οι πλανητικές συζυγίες σηματοδοτούν σημαντικότατες εξελίξεις και πραγματικά το θέμα του κεφαλαίου είναι η εξέλιξη του ανθρώπου από τον πίθηκο.
Την ίδια στιγμή που στην οθόνη κυριαρχεί η πλανητική συζυγία, ως μουσική υπόκρουση ακούγεται το  “World Riddle Theme” (ο γρίφος του κόσμου) από το μουσικό έργο του Richard Strauss με τίτλο “Thus Spoke Zarathustra”.  O Richard Strauss εμπνεύστηκε αυτό το έργο από το ομώνυμο βιβλίο του Friedrich Nitzsche, όπου ο μισότρελλος φιλόσοφος προφητεύει την δημιουργία του Υπεράνθρωπου. Σημειωτέον, ότι ο Ζαρατούστρα ήταν ο ιδρυτής της περσικής μαγικής-αλχημιστικής θρησκείας, του ζωροαστρισμού.
Άρα εξαρχής ο Stanley Kubrick με συμβολικό τρόπο υπόσχεται να λύσει το μυστήριο του κόσμου, το οποίο αφορά το τρίπτυχο πιθηκάνθρωπος-άνθρωπος-υπεράνθρωπος, με εργαλεία του στοιχεία αυτής της μαγικής-αλχημιστικής παράδοσης, η οποία κληρονομήθηκε στους σύγχρονους καμπαλλιστές.
Στην επόμενη σκηνή κυριαρχεί μια επιβλητική ανατολή του ήλιου. Εμφανίζεται ο τίτλος του κεφαλαίου “The Dawn of Man” για να κατατοπίσει τον θεατή σχετικά με το πότε. Ακολουθούν περιγραφικές σκηνές της ζωής μίας φυλής πιθήκων. Βρώση, πόση ξεψείρισμα. Η τροφή τους είναι φύλλα και καρποί. Τίποτα το ιδιαίτερο. Η ζωή ξετυλίγεται ήσυχα γύρω από έναν νερόλακο.
Κάποια στιγμή εισβάλει στην περιοχή γύρω από τον νερόλακο μία δεύτερη φυλή πιθήκων, οπότε ξεκινά η υπεράσπιση της περιοχής. Η διαμάχη των δύο φυλών περιορίζεται σε κραυγές, χειρονομίες και επίδειξη δύναμης. Είναι αξιοσημείωτο ότι δεν γίνεται χρήση βίας, οι πίθηκοι δεν γνωρίζουν πως να είναι βίαιοι, κατά την άποψη πάντα του σκηνοθέτη. Η μία φυλή εκδιώκει την δεύτερη, χωρίς ωστόσο να χυθεί αίμα.
Στη συνέχεια η φυλή των πιθήκων κοιμάται ήσυχα στην σπηλιά της. Όμως κάτι παράξενο συμβαίνει. Στην είσοδο της σπηλιάς εμφανίζεται ένας μαύρος μονόλιθος. Ο μυστηριώδης αυτός μονόλιθος υπήρξε αντικείμενο συζήτησης για πολλά χρόνια, από όσους είδαν την ταινία. Η σημασία του δεν έγινε ποτέ κατανοητή και ο Kubrick δεν έδωσε ποτέ εξηγήσεις. Τι ακριβώς σημαίνει θα το εξηγήσουμε παρακάτω.
 Για την μουσική υπόκρουση της σκηνής ο Kubrick χρησιμοποίησε δύο έργα του György Ligeti , το Requiem και το Lux Aeterna (αιώνιον φως). Άρα είναι ξεκάθαρο ότι πρόκειται για σκηνή μεγάλης θρησκευτικής-μυστικιστικής σημασίας και ο σκηνοθέτης θέλει να το τονίσει.
Η φυλή των πιθήκων αντιλαμβάνεται τον μονόλιθο και αντιδρά φοβισμένα. Πλησιάζουν προσεκτικά τον μονόλιθο. Ξεθαρεύουν λίγο. Κάποιος πίθηκος τον ακουμπά και τραβά αμέσως το χέρι του. Στην συνέχεια τον ακουμπά ξανά, όπως και οι υπόλοιποι. Βήμα-βήμα εξοικειώνονται και τον αγγίζουν πλέον όλοι. Ακριβώς πάνω και πίσω από τον μονόλιθο συμβαίνει η πλανητική συζυγία.
Αυτή η επαφή με τον μονόλιθο φέρνει την πνευματική εξέλιξη του πιθήκου. Αρχίζει να αντιλαμβάνεται καλύτερα το περιβάλλον γύρω του. Πιάνει ένα κόκκαλο και το χτυπά με άλλα. Βλέπει ότι τα κόκκαλα σπάνε. Έτσι ανακαλύπτει το πρώτο εργαλείο του και αυτό είναι ένα ρόπαλο, ένα όπλο. Η επόμενη σκηνή δείχνει τους πιθήκους να τρώνε, μόνο που αυτή την φορά έχουν σκοτώσει κάποιο ζώο και τρώνε ωμές τις σάρκες του. Ο πίθηκος από χορτοφάγος έγινε σαρκοφάγος.
Η επόμενη σκηνή έχει να κάνει με τη δεύτερη σύγκρουση των δύο φυλών των πιθήκων. Μόνο που αυτή την φορά δεν περιορίζεται σε φωνασκίες και χειρονομίες. Γίνεται περισσότερο βίαιη. Ο αρχηγός των πιθήκων που ήρθαν σε επαφή με τον μονόλιθο κρατά στο δεξί του χέρι το κοκκάλινο ρόπαλο. Καθώς ο αρχηγός της άλλης φυλής τού επιτίθεται, τού ρίχνει μια με το ρόπαλο στο κεφάλι και τον ξαπλώνει. Το χτύπημα δείχνει την απειρία στην χρήση του όπλου και το γεγονός ότι αποτραβιέται αμέσως δείχνει μια ανασφάλεια για το αποτέλεσμα.
Ο πρώτος φόνος. Η υπόλοιπη φυλή συγκετρώνεται γύρω από το πτώμα και χτυπούν με την σειρά τους ένας-ένας το πεσμένο σώμα. Η σκηνή θυμίζει τελετή ανθρωποθυσίας. Ο θρησκευτικός χαρακτήρας της συνδέεται με τον αντίστοιχο της σκηνής με τον μονόλιθο, δηλαδή την τελετή της μύησης. Ενισχύεται από την αβεβαιότητα για την εκτέλεση της πράξης.
Ο πρώτος φόνος, αποτέλεσμα δειλίας, επιβραβεύεται σκηνοθετικά. Ο πίθηκος θριαμβολογεί και πετά το κοκκάλινο ρόπαλο στον αέρα. Τέλος του πρώτου μέρους της ταινίας.
Ποια είναι τα συμπεράσματα από όσα είδαμε μέχρι στιγμής; Η εξέλιξη του πιθήκου σε άνθρωπο πυροδοτήθηκε από ένα εξωτερικό ερέθισμα, τον μονόλιθο. Ο μονόλιθος δεν μετάλλαξε γενετικά τον πίθηκο, αλλά πνευματικά. Η πνευματική αλλαγή ήταν αυτή που οδήγησε στην γενετική με έναυσμα την χρήση του εργαλείου.
Το εργαλείο όμως ήταν ένα όπλο και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Ένα όπλο το οποίο οδήγησε στον πρώτο φόνο και χάρισε στον πίθηκο την νίκη έναντι του αντιπάλου. Γιατί, όμως, όπλο; Γιατί φόνος; Γιατί πόλεμος; Διότι, όπως, γράφει ο Νίτσε στο ομώνυμο με την μουσική επένδυση της ταινίας έργο του, Τάδε έφη Ζαρατούστρα:    
“Ο πόλεμος και το κουράγιο έχουν καταφέρει μεγαλύτερα επιτεύγματα από την ελεημοσύνη”
και ο Kubrick ως γνήσιος νιτσεϊστής πιστεύει ότι ο πόλεμος είναι αιτία προόδου της ανθρωπότητας, “ο πόλεμος είναι η αιτία όλων των καλών πραγμάτων” (F. Nietzsche, The Gay Science : Second Book, 92).
 γ. Ο άνθρωπος στη σελήνη.
Ακολουθεί μία από τις εντυπωσιακότερες και πιο πολυσυζητημένες σκηνές στην ιστορία του κινηματογράφου. Το κόκκαλο, το οποίο πέταξε ο πίθηκος στον αέρα, μεταμορφώνεται σε διαστημόπλοιο στο διάστημα. Ο Kubrick προσπερνά όλη την ανθρώπινη ιστορία και οδηγεί τον θεατή σε ένα φουτουριστικό τεχνοκρατικό μέλλον. Η αποτύπωση της κοινωνίας στις εικόνες που θα ακολουθήσουν θα υπαινιχθούν την μελλοντική εξέλιξη της στην διαστημική εποχή, κατά την δική του πάντα εκδοχή.
Το διαστημόπλοιο, ιδιοκτησία της Pan-American, κατευθύνεται προς έναν διαστημικό σταθμό. Ο σταθμός οπτικά θυμίζει ρόδα του λούνα παρκ. Στροβιλίζεται υπό τον εορταστικό ήχο του Μπλε Δούναβη (An der schönen blauen Donau ), του Johann Straus του νεώτερου. Ο εορταστικός τόνος μάλλον είναι σκηνοθετική ειρωνία, διότι η κοινωνία που περιγράφεται στην συνέχεια είναι σκοτεινή, με αρνητικό αντίκτυπο τόσο στην ποιότητα της ζωής του ανθρώπου, όσο και στον ψυχισμό του.
Ας τα πάρουμε με την σειρά. Αρχικά, η μεταμόρφωση του οστού, δηλαδή του όπλου του προηγούμενου κεφαλαίου, σε διαστημόπλοιο δεν είναι τυχαία. Έχει την δική της σημασία. Την εποχή που γυρίστηκε η ταινία ο Ψυχρός Πόλεμος των δύο υπερδυνάμεων ήταν στο απώγειο του. Οι εξαγγελίες ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης για τον εξοπλισμό του διαστήματος και μάλιστα για την αποστολή πυρηνικών πυραύλων στο διάστημα, ενέτεινε τον φόβο παγκοσμίως, ότι ο όλεθρος είναι κοντά, ο θάνατος θα έρθει από ψηλά.
Η φουτουριστική κοινωνία είναι άοσμη και άγευστη, όπως το πλαστικοποιημένο φαγητό που τρώνε οι πρωταγωνιστές στο διάστημα. Ενώ το πρώτο κεφάλαιο είναι γυρισμένο εξ ολοκλήρου στην άγρια φύση, η υπόλοιπη ταινία παρουσιάζει ένα κλειστοφοβικό και αποστειρωμένο, πλήρως ελέγξιμο και κατευθυνόμενο περιβάλλον. Κυριαρχεί ένα τεχνοκρατικό-μιλιταριστικό κατεστημένο, το ίδιο κατεστημένο που κατέστρεψε τον κόσμο στην προηγούμενη ταινία του Kubrick, με τίτλο Dr. Strangelove. Επηρεάζει και κατευθύνει τις μάζες, μέσω των ψεμμάτων που διαδίδονται από τα ΜΜΕ.
Όσο και αν αυτά φαντάζουν τετριμένα στις ημέρες μας, την εποχή που γυρίζονταν η ταινία, δηλαδή το 1968, η τεχνόλογία είχε μόλις εισβάλλει στην ζωή του μέσου Αμερικάνου και των κατοίκων των πολύ ανεπτυγμένων χωρών. Ο Kubrick κάνει μία πρόβλεψη για τις επιπτώσεις της χρήσης της τεχνολογίας, για το πως θα επηρεάσουν εντέλει τον ψυχισμό του ανθρώπου. Γι'  αυτό και παρουσιάζει του χαρακτήρες των πρωταγωνιστών επίπεδους, κενούς συναισθημάτων. Λειτουργούν ως καλοκουρδισμένα μέρη της κοινωνικής μηχανής, πειθήνια και χωρίς αποκλίσεις. Παρουσιάζει, όντως, μια αρνητική εικόνα της μελλοντικής κοινωνίας και έχει πολύ συγκεκριμένους λόγους που το κάνει. Θα εξηγηθεί παρακάτω.
Ο τεχνοκράτης ήρωας του κεφαλαίου Heywood Floyd προσγειώνεται σε μια αμερικάνικη βάση στην επιφάνεια της σελήνης. Σε μία συνάντηση με στρατιωτικούς και επιστήνονες ανακοινώνει ότι η ανακάλυψη πρέπει να κρατηθεί μυστική, διότι ο κόσμος δεν είναι ακόμη έτοιμος για μια τέτοια αποκάλυψη. Θα μπορούσε να έχει αρνητικές συνέπειες στους ανθρώπους, γι'  αυτό θα πρέπει να τους προετοιμάσουν κατάλληλα, με πολλά πολλά ψέμματα. Πρέπει να πουν ότι μια επιδημία έχει προκύψει στην σεληνιακή βάση, οπότε πρέπει να μπει σε καραντίνα.
Εδώ ο Kubrick με μισόλογα αφήνει τον θεατή του με πολλά ερωτηματικά. Του επιτρέπει, όμως, ταυτόχρονα να συμπεράνει ότι έχει γίνει μια πολύ σημαντική ανακάλυψη στη σελήνη, η οποία πρέπει να κρατηθεί μυστική από την κοινωνία, διότι η αποκάλυψη της αλήθειας θα φέρει πολύ σημαντικές αλλαγές. Περι τίνος πρόκειται; Ο Kubrick κατασκευάζει μία θεωρία συνομωσίας.
Οι επόμενες σκηνές αρχίζουν να λύνουν κάποιες απορίες, αλλά ας μην αυταπατάται ο θεατής. Περισσότερες απορίες δημιουργούνται από τους συμβολισμούς των σκηνών, παρά λύνονται από τις φειδωλές εξηγήσεις. Ο Kubrick εξακολουθεί να παίζει με τον θεατή του τη γάτα με το ποντίκι για να τον φέρει εκεί που θέλει, ώστε να μπορέσει να δεχτεί τις ιδέες που ο σκηνοθέτης υποβάλει, ως δικά του συμπεράσματα.
Οι εξηγήσεις που δίνει έχουν ως εξής. Πριν λίγους μήνες η Nasa μετά από μαγνητική σάρωση της επιφάνεια τηςς σελήνης, ανακάλυψε μια ανωμαλία στο σήμα που λάμβανε. Ξεκίνησε μια ερευνητική αποστολή στο σημείο της μαγνητικής ανωμαλίας και η εκσκαφή αποκάλυψε έναν μαύρο μονόλιθο, ακριβώς ίδιο με τον μονόλιθο που συνάντησαν οι πίθηκοι στο προηγούμενο κεφάλαιο.
Μία ομάδα επιστημόνων κατευθύνεται στο σημείο της εκσκαφής. Παρατηρούν τον μονόλιθο και στην συνέχεια αρχίζουν να φωτογραφίζονται σαν να πρόκειται για κάποιο αξιοθέατο μνημείο, και όχι για μια σημαντική ανακάλυψη. Στο σημείο αυτό ο Kubrick ειρωνεύεται την ρηχότητα και γελειότητα του σύγχρονου άνθρωπου, που δεν μπορεί να αντιληφθεί την αξία του θησαυρού που βρίσκεται ενώπιόν του. Δεν τον ψέγει, διότι έχει επιρρίψει την ευθύνη για την κατάντια της κοινωνίας στο πολιτικό-στρατιωτικό κατεστημένο. Τονίζει ότι ήρθε η ώρα για μια αλλαγή.
Πολλοί στην προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν τις σκηνές αυτές, προσάρμοσαν την ερμηνεία στις πεποιθήσεις τους. Μπορούσαν να το πράξουν διότι το σενάριο είναι ανοιχτό σε διάφορες ερμηνείες. Εξάλλου, και ο ίδιος ο Arthur Clark, εξέλιξε την πλοκή στη σειρά των βιβλίων του. Το θέμα, όμως, είναι τι θέλει να πει πραγματικά ο Kubrick.
Είπαν, λοιπόν, πολλοί ερμηνευτές ότι ο λόγος που ο μονόλιθος βρισκόταν θαμμένος στη σελήνη, οφείλεται στον στόχο που έθεσαν οι εξωγήινοι κατασκευαστές του. Όταν πια ο άνθρωπος θα είχε προοδεύσει τεχνολογικά τόσο, ώστε να μπορεί να φτάσει στο φεγγάρι και κάνει εκεί ανασκαφές, να καταφέρει να τον βρει.
Ο Kubrick σε κανένα σημείο της ταινίας του δεν φανερώνει, ούτε καν υπαινίσσεται την ύπαρξη εξωγήινων. Σε κανένα σημείο και τίποτα δεν φανερώνει ότι πρόκειται για τεχνούργημα. Όσες ερμηνείες υποστηρίζουν κάτι από αυτά είναι απλά αποτυχημένες. Η συμμετρία των αναλογιών του και η τελειότητα της κατασκευής του, εννοούν κάτι άλλο και θα ερμηνευθεί στον οικείο τόπο.
Αν ήταν σωστές οι παραπάνω ερμηνείες, τότε ο μονόλιθος, ως τεχνούργημα εξωγήινων θα ήταν όντως αξιοθέατο και ορθώς τα μέλη της αποστολής θα φωτογραφίζονταν μπροστά του. Είναι ακριβώς αυτές οι ρηχές και γελείες ερμηνείες, οι στερημένες πνευματικότητα, που στηλιτεύει ο σκηνοθέτης στην προηγούμενη σκηνή, ως κατάντια μιας υλιστικής κοινωνίας.
Πρέπει, όμως να επισημάνουμε, ότι θέλει να τονίσει την διαφορά στην αντιμετώπιση του μονόλιθου. Ο πίθηκος μέσα στην απλότητα της άγνοιας και του πρωτογονισμού του αντιμετώπισε με θρησκευτικό δέος τον παράξενο μονόλιθο. Ο άνθρωπος του διαστήματος, γεμάτος ορθολογισμό και την επιστημονικότητα, βλέπει το εύρημα ως γραφικό αξιοθέατο. Αγνοεί  ότι ο μονόλιθος είναι ενεργός. Μόλις ο ήλιος εμφανίζεται πίσω από την σελήνη και το φως  πέφτει επάνω σ΄αυτόν, εκπέμπει έναν οξύ ήχο τόσο αφόρητο, ώστε τα μέλη της ομάδας αναγκάζονται να κλείσουν τ'  αυτιά τους. Όταν θα εξηγήσουμε την σημασία του μονόλιθου παρακάτω θα αναλύσουμε περισσότερο αυτήν τη σκηνή.
 γ. Το ταξίδι στον Δία.
Στο τρίτο μέρος η ταινία μας μεταφέρει στο εσωτερικό ενός διαστημοπλοίου με κατεύθυνση στον πλανήτη Δία. Μια ερευνητική αποστολή πέντε επιστημόνων ταξιδεύει, χωρίς κανένας να γνωρίζει τον πραγματικό στόχο του ταξιδιού. Τρία από τα μέλη βρίσκονται σε νάρκη, καθώς η διακυβέρνηση του διαστημοπλοίου απαιτεί μόλις δύο μέλη συνεπικουρούμενα από έναν υπερ-υπολογιστή.
Ο υπολογιστής παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Έχει όνομα, HAL, και προσωπικότητα. Έχει παρατηρηθεί ότι διαθέτει και τα πρώτα δείγματα ψυχισμού. Εκφράζει απορίες για τον σκοπό της αποστολής, φανερώνει συναισθήματα. Την ίδια στιγμή οι ανθρώπινοι ρόλοι είναι για ακόμα μια φορά ψυχροί και επίπεδοι. Λειτουγούν ως θύματα πλύσης εγκεφάλου από το τεχνοκρατικό, μιλιταριστικό καθεστώς. Υπακούν πειθήνια, χωρίς ερωτήσεις ή αμφισβητήση.
Αυτό που ενδιαφέρει κυρίως  να δείξει ο Kubrick είναι το ότι πλέον οι άνθρωποι είναι στερημένοι υπαρξιακών προβληματισμών. Κάνει μία σύγκριση ανθρώπου-μηχανής και κατά τα φαινόμενα ο άνθρωπος υστερεί σε ανθρωπιά. Η αντίθεση είναι έντονη.
Κάποια στιγμή ο HAL δυσλειτουργεί. Τα δύο μέλη σκέφτονται να τον αποσυνδέσουν. Ο HAL καταλαβαίνει τις προθέσεις τους και τους χειραγωγεί. Έτσι, καταφέρνει να τους οδηγήσει έξω από το σκάφος, τους αποκλείει την είσοδο και ο ένας σκοτώνεται. Ο δεύτερος, ο David Bowman,  καταφέρνει να ξαναμπεί στο διαστημόπλοιο και να αποσυνδέσει τον HAL.
Η σκηνή της αποσύνδεσης είναι δραματική. Η αποσύνδεση γίνεται σταδιακά και δίνει τον χρόνο στην κάμερα να καταγράψει την αντίδραση της μηχανής ενώπιον του θανάτου. Ο σκηνοθέτης φαίνεται να υποστηρίζει τον ανιμισμό. Η μηχανή αντιμετωπίζει τον θάνατο εκφράζοντας έντονο το συναίσθημα του φόβου. Σπαρακτικά ικετεύει τον άνθρωπο να μην την αποσυνδέσει και πριν το τέλος τραγουδά στίχους από το “Daisy Bell”, αλλιώς γνωστό ως “A Bicycle built for two”.
Το 1961 στα εργαστήρια της Bell ένας IBM 704 συνέθεσε την πρώτη μηχανική φωνή και τραγουδήθηκε το συγκεκριμένο κομμάτι από υπολογιστή. Η εξέλιξη της τεχνολογίας φαίνεται να προβληματίζει τον Kubrick γι'  αυτό και το τρίτο κεφάλαιο της ταινίας ψιλαφεί την σχέση ανθρώπου-μηχανής. Ο άνθρωπος επιβιώνει για δύο λόγους. Πρώτον, διότι έχει έντονο το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Τα ένστικτα κληρονομήθηκαν από τα ζώα κατά την εξέλιξη και είναι η εξέλιξη αυτή που βοηθά τον άνθρωπο να υπερισχύσει έναντι της ικανότερης μηχανής.
Γιατί αυτό;  Διότι ο πρωταγωνιστής, ο άνθρωπος, πρέπει να επιζήσει για το επόμενο τέταρτο μέρος της ταινίας, στο οποίο θα εξελιχθεί στον διαστημάνθρωπο. Είναι, δηλαδή, ο τελεολογικός χαρακτήρας της εξέλιξης αυτός που δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να υπερτερεί έναντι της μηχανής. Τελεολογικό χαρακτήρα έχει η εξελικτική δημιουργία και όχι ο δαρβινισμός, όπως ειπώθηκε στο τρίτο μέρος της τριλογίας “Καμπαλλά και επιστημονική φαντασία”. Άρα είναι φανερό  ότι ο Kubrick είναι οπαδός της εξελικτικής δημιουργιας, συμπέρασμα που εξάγεται αβίαστα ήδη από το πρώτο μέρος της ταινίας. Ήταν ο μονόλιθος με την πνευματικότητα που εμφύσησε, η αιτία εξέλιξης του πιθήκου.
Από την άλλη ο Kubrick αθωώνει τον HAL βάζοντας τον να πει αυτό το τραγουδάκι με παιδική αθωώτητα. Την στιγμή που σβήνει παίζει ένα κρυπτογραφημένο βιντεομήνυμα. Ένας ανώτερος αξιωματούχος, υπεύθυνος της οργάνωσης της αποστολής, ομολογεί ότι ο HAL ήταν προγραμματισμένος να πράξει όσα έπραξε. Η πρόθεση για την εξόντωση των ανθρώπων ανήκει στο ίδιο το καθεστώς, αυτό που πρώτα εξαφάνισε την ανθρωπιά από την κοινωνία.
Άρα ο HAL είχε προγραμματισμό, όχι ένστικτο. Αντίθετα ο άνθρωπος είχε ένστικτο, την   κινητήριο εκείνη δύναμη που είναι απαραίτητη για την επιβίωση. Αυτή είναι η απάντηση του Kubrick στην σχέση υπαρξιακή σχέση ανθρώπου-μηχανής.
δ. η γέννηση του αστρικού ανθρώπου.
Στο ίδιο βιντεομήνυμα αποκαλύπτεται και ο σκοπός της διαστημικής αποστολής. Ο μονόλιθος που ανακαλύφθηκε στη σελήνη, έστειλε σήμα στον Δία. Σκοπός ήταν να βρεθεί ο παραλήπτης του σήματος.
Το τέταρτο κεφάλαιο ξεκινά και κυριαρχείται από το ορχηστρικό “Atmospheres” του   György Ligeti. Ως μουσική σύνθεση στερείται μελωδίας, ρυθμού ή αρμονίας. Αποτελεί ένα συνοθύλευμα ανεξάρτητων και αυτοξελισόμενων ηχητικών αποσπασμάτων, τα οποία όμως δένουν σε ένα κομμάτι που αποπνέει αχρονικότητα και στατικότητα. Ήταν όντως η κατάλληλη επιλογή για την επένδυση των σκηνών στο εξώτερο διάστημα.
Ο μοναδικός επιζών της αποστολής είναι ο David Bowman. Bowman στα ελληνικά μεταφράζεται “τοξότης” και μ'  αυτό ο Kubrick προσωποποιεί το ομώνυμο ζώδιο “Sagittarius”. Αστρολογικά ο πλανήτης του Τοξότη είναι ο Δίας. Σ'  αυτόν κατευθύνεται ο Bowman, αλλά αυτό δεν χρειάζεται ν'  αναλυθεί ιδιαίτερα, διότι αρχική προτίμηση του Kubrick ήταν ο Κρόνος. Αναγκάστηκε να συμβιβαστεί με τον Δία, εξαιτίας του ότι η ομάδα των ειδικών εφφέ δεν μπορούσε να αποδώσει ρεαλιστικά τα δακτυλίδια του Κρόνου.
Ο Δίας και οι δορυφόροι του είναι σε συζυγία, όταν φτάνει το Discovery. Ανάμεσά τους βρίσκεται ο μονόλιθος που στροβιλίζεται μαζί τους σαν σε χορευτική φιγούρα. Ο Bowman εγκατελείπει το διαστημόπλοιο Discovery και φτάνει στον μονολιθο επιπλέοντας στο χάος. Μόλις τον αγγίζει η συνείδησή του ξεκινά ένα αστρικό ταξίδι με την ταχύτητα του φωτός.
Ο μονόλιθος του αποκαλύπτει τα μυστικά του σύμπαντος. Γίνεται η πύλη μέσα από την οποία ο ταξιδιώτης μεταβαίνει στο άπειρο. Η σαμανική-ψυχεδελική εμπειρία μεταμορφώνει τον Bowman με την Γνώση που του προσφέρει. Η γέννηση ενός άστρου, ο θάνατος ενός γαλαξία, η αναζήτηση ενός σπερματοζωαρίου. Εικόνες μυστικιστικές προσφέρουν μία θρησκευτικού τύπου έκσταση στον θεατή.
Ο Bowman είναι ο Οδυσσέας του τίτλου. Ολοκλήρωσε το ταξίδι και αποκόμισε σοφία από αυτό. Έφτασε μακρύτερα από οποιονδήποτε άλλον, κι έγινε αγνώριστος. Όταν επιστρέψει στη γη δεν θα είναι ο ίδιος. Θα έχει μεταμορφωθεί ή καλύτερα εξελιχθεί σε αυτό που είναι το πεπρωμένο της ανθρωπότητας.
Μετά το αστρικό ταξίδι ο Bowman εισέρχεται σε έναν χώρο που σκηνοθετικά θυμίζει το βασιλικό κοιτώνα. Η διακόσμηση είναι μπαρόκ, αλλά ο φωτισμός μοντέρνος. Η ιδιαιτερότητα βρίσκεται στο ότι το φως πηγάζει από το πάτωμα, από κάτω προς τα πάνω. Η Bowman περνά τρεις σταδιακές μεταμορφώσεις για να καταλήξει ετοιμοθάνατος στο νεκροκρέββατο. Τότε εμφανίζεται για μια τελευταία φορά ο μονόλιθος. Ο Bowman απλώνει το χέρι και ξεψυχάει.
Η εκπνοή του συνοδεύεται από μια λάμψη φωτός που γεμίζει την οθόνη. Καθώς αυτή υποχωρεί, ο θεατής μπορεί να διακρίνει αυτό που έχει γίνει γνωστό ως το αστρικό παιδί. Πρόκειται για το αγέννητο έμβρυο του επόμενου σταδίου εξέλιξης του ανθρώπου. Το κυοφορούμενο έμβρυο του αστρικού ανθρώπου. Το έμβρυο περνά μέσα από τον μονόλιθο, στην συνέχεια προσπερνά τη σελήνη με προορισμό τη Γη. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του Kubrick στο αστρικό έμβρυο είναι η μετεμψύχωση του Bowman.
 ε. Ο Μονόλιθος.
Τι είναι, όμως, αυτός ο μονόλιθος, ο πρωταγωνιστής των σημαντικότερων σκηνών της ταινίας; Για ν' απαντήσουμε στο ερώτημα, εφόσον δεν μπορούμε να κατανοήσουμε ακόμα την ουσία, θα εξετάσουμε τις ιδιότητες του.
Το μαύρο χρώμα του είναι σαφής αναφορά στην Prima Materia, την πρώτη ύλη για την κατασκευή του Λίθου του Φιλοσόφου. Στην Αλχημεία, η Prima Materia είναι το αρχέγονο εκείνο υλικό, από το οποίο κατασκευάστηκαν τα πάντα. Η ύλη εκείνη, η οποία μπορεί να μετουσιωθεί και να μεταμορφωθεί στο οτιδήποτε. Η εύρεση της πρώτης ύλης είναι ως αναζήτηση εξίσου σημαντική, όσο και η διαδικασία κατασκευής του Λίθου.
Ο Λίθος του Φιλοσόφου με την σειρά του μπορεί να μεταμορφώσει την ανθρωπότητα, σύμφωνα με τις δοξασίες των αλχημιστών. Πως το καταφέρνει αυτό; Χαρίζει στον άνθρωπο γνώση και αθανασία. Και τα δύο αυτά χαρίσματα τα παρείχε ο μονόλιθος. Χάρισε στον πίθηκο την βασική γνώση για την κατασκευή έργαλείων. Αυτή τον εξέλιξε σε άνθρωπο. Χάρισε στον Bowman συμπαντική γνώση και εξελίχθηκε σε αστρικό άνθρωπο. Χάρισε αθανασία όχι με την κλασσική έννοια, αλλά ως μετενσάρκωση.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο μονόλιθος είναι ο Λίθος του Φιλοσόφου. Υπάρχει, ωστόσο, ένα ακόμη κρυμένο μυστήριο, η λύση του οποίου θα βοηθήσει στην ταυτοποίησή του. Είναι γεγονός, ότι όσες φορές εμφανίζεται ο μονόλιθος προηγειται πλανητική συζυγία και αντίστοιχα, όσες φορές πραγματοποιείται πλανητική συζυγία εμφανίζεται ο μονόλιθος. Αυτό συμβαίνει σε όλες τις περιπτώσεις με μία φαινομενική εξαίρεση.
Στην πρώτη σκηνή της ταινίας παρακολουθούμε την πρώτη πλανητική συζυγία, χωρίς ωστόσο ο μονόλιθος να εμφανίζεται πουθενά. Κι όμως είναι εκεί, αλλά δεν μπορούμε να τον δούμε για έναν πολύ συγκεκριμένο λόγο. O Kubrick κατασκεύασε τον μονόλιθο στις ακριβείς διαστάσεις της οθόνης Cinerama, που κυριαρχούσαν τότε στις αίθουσες των κινηματογράφων. Ο θεατής στην κινηματογραφική αίθουσα μπορούσε με λίγη πaρατηρητικότητα να διακρίνει τον μονόλιθο της πρώτης σκηνής. Σήμερα, όμως αυτό δεν είναι δυνατόν, καθώς οι αναλογίες της οθόνης έχουν αλλάξει.
Το σημαντικό είναι ότι ο μονόλιθος είναι η ίδια η ταινία του Kubrick. Το Magnum Opus του έχει παράγει τον Λίθο εκείνο που σύμφωνα με την διδασκαλία του και μέσω αυτής θα αναμορφώσει ή καλύτερα θα βοηθήσει την ανθρωπότητα να εξελιχθεί ένα ακόμα βήμα. Ο Kubrick δεν τρέφει αυταπάτες. Η ταινία του, ο μονόλιθος, η γνώση που παρέχει δεν είναι για όλους. Πολλοί θα την δουν, λίγοι θα την κατανοήσου, ακόμη λιγότεροι θα την αποδεχτούν. Αυτό είναι το νόημα της σκηνής στο δεύτερο μέρος, όπου τα μέλη της αποστολής βλέπουν τον μονόλιθο ως αξιοθέατο, βλέπουν την ταινία ως θέαμα. Όταν, όμως αυτός εκπέμπει το σήμα του, κλείνουν τ'  αυτιά τους. Δεν δέχονται το χάρισμά του, την γνώση που αυτός παρέχει, διότι αυτή η γνώση τους είναι αφόρητη.
Μόνο ο Οδυσσέας, ο Bowman, ο γνήσιος αναζητητής της αλήθειας, αυτός που θα κοπιάσει, θα φτάσει ως την άκρη του ηλιακού συστήματος, εκεί που κανείς πρiν δεν έχει πάει. Mόνο αυτός κρίνεται άξιος για να του αποκαλυφθεί η γνώση. Γι'  αυτό και ο Kubrick έκρυψε το νόημα της ταινίας του, πίσω από όμορφες εικόνες αλλά ποτέ δεν τις εξήγησε.
Η γνώση που προσφέρει η ταινία, δεν είναι επιστημονική ή καλύτερα δεν είναι ακαδημαϊκή. Διότι, όταν αναφερόμαστε στα μυστικά της δημιουργίας του συμπαντος, τότε μιλάμε για αποκάλυψη και μάλιστα θρησκευτικού χαρακτήρα, καθώς τα όρια επιστημονικότητας και θρησκευτικότητας καθαίρονται. Το σύνολο του γνωστικισμού, στην όποια θρησκευτική, παραθρησκευτική, αιρετική, θεοσοφική ή άλλη έκφανσή του, αυτό ακριβώς υπόσχεται, την παροχή της σωτηριώδους γνώσης.
H επαφή αρχικά του πιθήκου με τον μονόλιθο και στην συνέχεια του ανθρώπου, έχει χαρακτήρα θρησκευτικής μυσταγωγίας. Για ποια, όμως, θρησκεία μιλάμε;
 στ΄ Οδύσσεια και Καμπαλλά.
Η Οδύσσεια του διαστήματος καταγράφει το καμπαλλιστικό ταξίδι της Επιστροφής.Πρόκειται για το μυστικιστικό εκείνο ταξίδι που οδηγεί τον άνθρωπο στον άπειρο Νου, μέσω των sephirot του Δένδρου της Ζωής. Το Δένδρο της Ζωής είναι η χαρτογράφηση της δημιουργίας εκ του μηδενός, ή κατά την καμπαλλιστική ορολογία, από το τίποτα στο κάτι. Αυτή η πορεία από το τίποτα στο κάτι συμβολίζεται με το παγκοσμίως γνωστό πλέον LOL, που είναι σύνθετη λέξη από το LO (= τίποτα) και το αντίστροφο OL (=κάτι/ύπαρξη).
Η λέξη LOL μπορεί να διαβαστεί και αντίστροφα. Αυτό την συνδέει με τις δύο καμπαλλιστικές εκφράσεις “Ayin me-Yesh” και “Yesh me-Ayin”. Ayin σημαίνει τίποτα (π.χ. Ain Soph). Yesh σημαίνει κάτι/ύπαρξη. Οι δύο φράσεις είναι άρρηκτα δεμένες μεταξύ τους και σχετίζονται με την δημιουργία. Από την πλευρά των δημιουργημάτων η δημιουργία είναι “Yesh me-Ayin”, κάτι από το τίποτα, ύπαρξη από το μηδέν. Από την πλευρά του Άπειρου (Ain Soph) η δημιουργία είναι “Ayin me-Yesh”, τίποτα απότο κάτι. Η σύνθεση των δύο δίνει το LOL.
Το Δένδρο της Ζωής απεικονίζει επίσης το πνευματικό μονοπάτι της Ανάβασης ή Ανάληψης (Ascension) του ανθρώπου μέσα από τα sephirot που θα αντιστοιχιθούν παρακάτω στα τέσσερα μέρη της ταινίας. Για τους καμπαλλιστές η συνείδηση του ανθρώπου είναι εκείνο το παράγωγο του φυσικού κόσμου, που αντιστοιχεί στην μετάπτωση της άπειρης ενέργειας σε πεπερασμένη οντότητα. Η συμπύκνωση της ενέργειας δημιουργεί την ύλη και με την αντίστροφη διαδικασία η ύλη μπορεί να ξαναγίνει ενέργεια.
Η συνείδηση, λοιπόν, του ανθρώπου είναι εκείνο το ενεργειακό φορτίο που εξελίσσει τον πίθηκο σε άνθρωπο και τον άνθρωπο σε υπεράνθρωπο. Αφετέρου, είναι εκείνη η πεπερασμένη οντότητα που θέλει να ανέλθει και να ενωθεί με την άπειρη ενέργεια, μέσω του Δένδρου της Ζωής. Η συνειδητοποίηση της κατάστασης στην οποία βρίσκεται ο άνθρωπος και της ανάγκης του για Ανάβαση είναι η σωτηριώδης Γνώση, την οποία υπόσχονται όλοι οι Γνωστικοί, από τον Σίμωνα τον Μάγο μέχρι τους σύγχρονους καμπαλλιστές.
Αυτη την συνειδητοποίηση αναλαμβάνουν να μεταφέρουν στον κόσμο, όλα εκείνα τα μεγάλα έργα τέχνης με τις μυστικές και καλά κρυμμένες διδασκαλίες, ένα εκ των οποίων είναι και η υπό συζήτηση ταινία. Αυτό ακριβώς είπε και ο Fulcanelli στο  Le Mystère des Cathédrales θεωρώντας ότι μέσω αυτών μεταμορφώνεται το ανθρώπινο πνεύμα. Και ναι μεν στον Μεσαίωνα  η αρχιτεκτονική των καθεδρικών ναών ήταν η τέχνη που μετέδιδε το κρυμμένο μήνυμα και αργότερα η Λογοτεχνία, κατά τον Βίκτωρα Ουγκώ στο βιβλίο του Η Παναγία των Παρισίων, αλλά στην σύγχρονη εποχή την σκυτάλη έχει αναλάβει η έβδομη τέχνη.
Η Οδύσσεια , λοιπόν, του διαστήματος είναι η πορεία του ανθρώπου προς το άπειρο Ain Soph (Ain=χωρίς, Soph=πέρας), η Ανάβαση. Κατά το ταξίδι ο άνθρωπος  περνά μέσα από τα τέσσερα sephirot του Δένδρου της Ζωής, που θα αναφερθούν παρακάτω και αντιστοιχούν στα τέσσερα μερη της ταινίας. Κάθε μέρος της ταινίας με την σειρά του αντιστοιχεί σε έναν από τους τέσσερις καμπαλλιστικούς κόσμους ή διαστάσεις. 
Το πρώτο μέρος της ταινίας είναι γυρισμένο στη Γη και αντιστοιχεί στην διάσταση Assiah. Γι΄ αυτό και οι σκηνές είναι γυρισμένες σε φυσικά τοπία. Η διάσταση αυτή αντιστοιχεί στη sephirah με το όνομα Malkuth. Επειδή είναι το πιο υποβαθμισμένο βασίλειο της δημιουργίας, αντίστροφα γίνεται το πρώτο σκαλοπάτι για την Ανάβαση.
Το δεύτερο μέρος της ταινίας είναι γυρισμένο στην σελήνη. Η σελήνη αντιστοιχεί στη sephirah με το όνομα Yesod και είναι η αμέσως προηγούμενη από τη Malkuth στο δέντρο της ζωής. Στην καμπαλλιστική ερμηνεία η Yesod συγκεντρώνει τις ενεργειακές απορροές (=sephirot) και τις μεταδίδει στη Malkuth, την φυσική πραγματικότητα. Μέσω της Yesod, δηλαδή, σχηματοποιείται, διαμορφώνεται η φυσική πραγματικότητα και γι'  αυτό αντιστοιχεί στη διάσταση Yetzirah.  Όπως είδαμε στην ταινία, στο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στη Σελήνη οι εκπρόσωποι του καθεστώτος αποφάσισαν το πως θα “διαμορφώσουν” την πραγματικότητα με τις πληροφορίες που θα έστελναν στη Γη.
Το τρίτο μέρος της ταινίας είναι γυρισμένο στον Δία. Εδώ υπήρξε το τεχνικό πρόβλημα που αναφέρθηκε παραπάνω. Στο πρωτότυπο σενάριο η σκηνές θα ήταν γυρισμένες στον Κρόνο. Ο Κρόνος αντιστοιχεί  στην sephirah με το όνομα Binah. Στην καμπαλλιστική ερμηνευτική η Binah είναι η διαισθητική κατανόηση, η υπεραισθητήρια αντίληψη. Αντιστοιχεί στον τρίτο καμπαλλιστικό κόσμο, την διάσταση Beri'ah, διότι σ' αυτήν συμβαίνει η πρώτη ex nihilio δημιουργία. Εκεί οι ψυχές και οι άγγελοι αποκτούν αυτοσυνειδησία, όχι όμως μορφή. Η Binah είναι η δεύτερη sephirah στο Δένδρο της Ζωής,  κάτω αριστερά από την Kether. Επειδή υπάρχει μονοπάτι που την συνδέει με την Chesed, η οποία αντιστοιχεί στον Δία, επιτράπηκε στον Kubrick να αλλάξει σκηνικoθετικά τον Κρόνο με τον Δία. Στο τρίτο μέρος της ταινίας ο Bowman κατανοεί τα μυστικά του σύμπαντος και εισέρχεται στο τέταρτο βασίλειο.
Το τέταρτο μέρος της ταινίας είναι γυρισμένο στο πολυτελέστατο βασιλικό θάλαμο που περιγράφηκε παραπάνω. Η ιδιαιτερότητα εκείνου του χώρου ήταν το ότι το φως δεν προέρχονταν από κάποια συγκεκριμένη πηγή αλλά από το πάτωμα. Αυτό ήταν ένα σκηνικό εφφέ για να δείξει ο Kubrick ότι το δωμάτιο ήταν γεμάτο φως, και δεν προέρχονταν από κάποιο συγκεκριμένο σημείο του χώρου. Το φως είναι άπλετο. Αυτό οφείλεται στην ιδιότητα της κορωνίδας των sephirot, την Kether (=κορώνα), να δέχεται απ΄ ευθείας το θεϊκό φως από το Άπειρο (Ain Soph). Ο βασιλικός αυτός θάλαμος αντιπροσωπεύει την ανώτερη διάσταση Atziluth όπου κατοικεί μόνο η Shekhinah, δηλαδή είναι οίκος της δόξας του Άπειρου. Στην ταινία μένει μόνος του ο Bowman και αυτό συμβολίζει τη θεοποίησή του ως αποτέλεσμα της Ανάβασης.
Το παραπάνω συμπέρασμα επιβεβαιώνεται από την επόμενη σκηνή. Ο Bowman δειπνεί στον θάλαμο. Καποια στιγμή άθελά του συμβαίνει ένα ατύχημα. Με το δεξί του χέρι σκουντά κατά λάθος ένα κρυστάλλινο ποτήρι. Το ποτήρι πέφτει στο πάτωμα και γίνεται θρύψαλα. Ο Bowman το κοιτά από πάνω προς τα κάτω σκεπτικός.
Η σκηνή αυτή περιγράφει την λουριανική εκδοχή της δημιουργίας. Περιλαμβάνει τέσσερα κατά σειρά καμπαλλιστικά δόγματα στην λουριανική τους εκδοχή. Πρόκειται για τα δόγματα tzimtzum, shevirah, tikkun olam, gilgul. Θα τα εξηγήσουμε σύντομα για να γίνει κατανοητό το νόημα της σκηνής και του τέλους της ταινίας.
Το δόγμα tzimtzum σχετίζεται με την δημιουργία των κόσμων. Η πρώτη δημιουργική πράξη είναι η “συστολή” του άπειρου φωτός για να επιτραπεί η ανάδυση της ύπαρξης και να μην εκμηδενιστεί. Η “συστολή” δημιουργεί ένα κενό. Ακολουθεί η απορροή “δοχείων θεϊκού φωτός”, κλασσικό γνωστικό σχήμα.
Η “συστολή” όμως με την δημιουργία του κενού οδήγησε σε μία αποσταθεροποίηση που λέγεται Tohu (χαος) με αποτέλεσμα να συμβεί ένα ατύχημα. Τα “δοχεία” έσπασαν με αποτέλεσμα το περιεχόμενο θεϊκό φως να γίνει θρύψαλα, τα οποία διασκορπίστηκαν στα κατώτερα βασίλεια. Αυτό είναι το δόγμα Shevirah και σχετίζεται με την εμφάνιση των sephirot. Είναι η σκηνή του ατυχήματος στην ταινία.
O Bowman κοιτά τα θραύσματα σκεπτικός, σκέφτεται πως θα επιδιορθώσει την κατάσταση και στην συνέχεια κοιτά τον εαυτό του στο νεκροκρέββατο. Ακολουθεί η σκηνή της μετενσάρκωσης και τα λοιπά που ιστορήθηκαν παραπάνω.
Εδώ έχουμε το δόγμα tikkun olam δηλαδή την επιδιόρθωση του κόσμου που θα επιτρέψει τον απεγκλωβισμό των θεϊκών σπιθών από τις διαστάσεις ύπαρξης της δημιουργίας και την επανένωσή τους με το Άπειρο (Ain Soph). Μέρος του σχεδίου της επιδιόρθωσης του κόσμου είναι και η μετενσάρκωση, το δόγμα gilgul.
Σύμφωνα με τον καμπαλλιστή Moshe Chaim Luzzato, στο έργο του Derech Hashem, το σχέδιο της επιδιόρθωσης του κόσμου (Tikkun Olam) θα μπορέσει να ολοκληρωθεί, όταν όλος ο κόσμος ενημερωθεί και κατανοήσει την κατάσταση. Αυτό με την σειρά του οδηγεί στον μεσία και την μεσσιανική εποχή. Η ταινία, λοιπόν, του Kubrick έρχεται ως μέρος του σχεδίου ενημέρωσης του κόσμου, ως κατήχηση δηλαδή στην καμπαλλιστική διδασκαλία. Αυτός είναι ο ρόλος της, όπως και των υπόλοιπων ταινιών του είδους, που θα εξετατούν στα επόμενα κεφάλαια. Γι'  αυτό και παρομοιάζεται με μονόλιθο, διότι είναι ένας μόνο λίθος στην ανοικοδόμηση του Τρίτου Ναού. O Kubrick με το έργο του γίνεται ένας Metaken Olam, ένας τελειοποιητής του κόσμου.
Δείτε και:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Oι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Η φωτογραφία μου
Για επικοινωνία : Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: aktinesblogspot@gmail.com